“Ponovićemo da ni na kakav način nismo bili uključeni, čak ni upoznati sa izradom publikacije, iako se radi o našoj lokalnoj zajednici. Po nama, bezbroj je apsurnosti u tom dokumentu, kao što su da će otvaranjem rudnika se otvoriti novih 1.000 radnih mjesta, navode se i tvrdnje da su, prema geološkim istraživanjima Kompanije ”Arkor”, zalihe magnezijuma tolike da bi mogle snabdijevati cijelu Evropsku uniju, te da se radi o stabilnom i održivom projektu. Mi smo svoje, kao ogromna većina stanovnika Lopara i okolnih opština i gradova dovoljno jasno rekli – da rudnika na Majevici neće biti”
Nakon što je u javnost dospjela informacija da je Akademija nauka i umjetnosti Republike Srpske podržala geološka istraživanja i rudarenje na Majevici, ekolozi, kao i lokalne vlasti Lopara, na čijem području su vršena geološka istraživanja i traži se otvaranje rudnika, dobili su na uvid dokument i upoznati sa njegovom sadržinom.
Generalno, utisak je, i jednih i drugih, da je izdavanje publikacije po svemu sudeći naručeno od onih koji imaju interes u otvaranju rudnika litijuma, bora, natrijuma, stroncijuma, kalijuma i prateće asocijacije elemenata na Majevici. Naime, ključnim smatraju to što su u pribivaljanju podataka, kojim bi se “izmjerili” argumenti za i protiv rudarenja, korišćeni samo izvori koji idu prilog tezi da je ono bezopasno i da donosi isključivo dobrobit, ne samo investitorima, već i stanovništvu lokalne zajednice i šire.
Uvidom u korišćenu literaturu, portal Odgovorno se uvjerio u te konstacije ekologa i lokalnih vlasti, jer se radi o naučnoj i stručnj literaturi: izvještaji o kritičnim mineralima Međunarodne agencije za energiju (IEA), Rastuća uloga minerala i metala za budućnost s niskim udjelom ugljika od World Bank, kao i naučne studije Izravna ekstrakcija litija i analiza životnog ciklusa i Izvještaji o uticaju rudarenja u Salar de Atacama i Australiji.
“Čim se u studiji navodi rudnik Vareš kao idealan primjer uspješnog razvoja lokalne zajednice na bazi rudarstva, zatim povećanje broja radnih mjesta koja bi mogla nastati otvaranjem rudnika, jasno nam je bilo o čemu je riječ. Autori navode i to da je Bosna i Hercegovina pokrivena vrijednim nalazištima mineralnih sirovina i da je u tome njena perspektiva. Da je rudarstvo 21. vijeka rudarstvo gdje se poštuju EU ekološke i zakonske norme, gdje se koristi moderna i autonomna oprema u kojoj nema ljudske posade, gdje je primjena satelitskih sistema uobičajena, gdje se planiranje vrši softverskim metodama, da se koriste savremeni materijali za podloge odlagališta i deponija, koriste savremeni mjerni instrumenti sa 24-satnim monitoringom, rude se procesiraju u zatvorenim ciklusima što rezultuje minimalnim zagađenjem vode ako se voda koristi u proizvodnom procesu. Autori tvrde da kamioni koji voze materijal ne idu na vagu nego se senzorsko-laserskim alatima precizno određuje količina materija koji kamion nosi, da su dronovi za praćenje stanja u kopovima i proračunima raznih vrsta već odavno u upotrebi. Sve to smo već čuli od zagovarača rudarenja na Majevici, počevši od predstavnika investitora AR CORE do njihovih “pomagača” u Ministarstva energetike i rudarstva” – kažu, na ovu temu, nakon uvida u kompletan dokument, eko aktivisti koji djeluju na području Bijeljine i Lopara.
U publikaciji je i priznanje da rudarstvo 21. vijeka, ipak, ima i slabosti kao što je devestacija tla i terena, rizik od zagađenja vazduha, vode i tla, pojave klizišta, gubitak flore i faune. Ali, odmah nakon te konstatacije je protivteza da sve slabosti mogu biti prevenirane i prevaziđene, navođenjem primjera rudnika litijuma u SAD i Kanadi.
Uz zamjerke na djelovanje ekologa, negirane su njihove i tvrdnje drugih protivnika otvaranja rudnika litijuma na Majevici da u Evropi nema rudnika litijuma, navođenjem da u Austriji više od tri godine djeluje European Lithium Wolfsberg projekat koji je početkom 2025. dobio sva odobrenja za rad, a puni kapacitet rudnika je planiran 2026. godine. Tvrdnje akademika su da je rudnik lociran u austrijskoj pokrajini Carinthia, 20 kilometara istočno od mjesta Volfsberga ili oko 40 kilometara južno do Dravograda u Sloveniji.
“Zato u konačnom dajemo moguća rješenja koja bi donijela pozitivne promjene određenim segmentima. Ovdje ćemo navesti najsvježiji primjer u Njemačkoj gdje je data nedavno dozvola za eksploataciju litijuma. Naime, tu postoji 43 miliona tona ekvivalenta litijum-karbonata, u regiji Altmark. Provedena su opsežna istraživanja i kompanija je dobila (prva) u Njemačkoj dozvolu za proizvodnju litijuma, sa posjedovanjem tri istraživačke licence za litijum u toj regiji. Oni su pokrenuli pilot-projekat za ekstrakciju litijuma iz slane vode sa jednim francuskim tehnološkim partnerom. Kompanija koristi prihvatljiv ekološki postupak poznat kao direktna ekstrakcija litijuma (DLE) iz slane vode koji ne uključuje površinski kop, bazene za isparavanje niti velike zemljišne površine. Potom su pustili u rad drugo pilot-postrojenje, koje isporučuje kalifornijska Lilac Solutions, za proizvodnju baterijskog litijuma pomoću procesa jonske izmjene. Treći pilot projekat pokrenut je nedavno (u septembru) radi ispitivanja procesa adsorpcije. Pod uslovom dobijanja daljih rudarskih dozvola, uslijediće demonstraciona faza sa potpuno integrisanim postrojenjem za ekstrakciju kao sljedeći korak prema komercijalnoj proizvodnji. Njihov plan je da je godišnja proizvodnja od 25.000 tona dovoljna za baterije za oko 500.000 električnih vozila” – navodi su iz publikacije koja je izdata pod pokroviteljstvom Akademije i nauka RS.
Autori iznose i tezu da je litijum ključna sirovina za baterije električnih vozila i sistema za pohranu energije, a Njemačka sa svojom snažnom automobilskom industrijom trenutno zavisi od uvoza, ove zalihe bi mogle da imaju značajan uticaj na njihovo domaće i evropsko tržište. Smatraju i da je pouka iz navedenog da bi veliki potencijal u području Majevice omogućio značajan doprinos Republike Srpske i širem tržištu, u pogledu snabdijevanja ovom kritičnom sirovinom, odnosno konkretno litijumom.
“Ponovićemo da ni na kakav način nismo bili uključeni, čak ni upoznati sa izradom publikacije, iako se radi o našoj lokalnoj zajednici. Po nama, bezbroj je apsurnosti u tom dokumentu, kao što su da će otvaranjem rudnika se otvoriti novih 1.000 radnih mjesta, navode se i tvrdnje da su, prema geološkim istraživanjima Kompanije ”Arkor”, zalihe magnezijuma tolike da bi mogle snabdijevati cijelu Evropsku uniju, te da se radi o stabilnom i održivom projektu. Mi smo svoje, kao ogromna većina stanovnika Lopara i okolnih opština i gradova dovoljno jasno rekli – da rudnika na Majevici neće biti” – reakcije su dobijene iz Opštinske uprave Lopare.
(Lj.Đ., Odgovorno / Foto: A.P.)
