Narodna skupština Republike Srpske je na Trideset sedmoj posebnoj sjednici, po hitnom postupku, usvojila Program ekonomskih reformi Republike Srpske za period 2023-2025. godine.
Ciljevi reforme su da približi Republiku Srpsku dobroj praksi Evropske unije (EU) i Organizacije za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD). Kroz plan ekonomskih reformi identifikovane su oblasti u kojima je neophodno unapređenje, gdje se reforma javnih preduzeća izdvojila kao jedna od ključnih za podsticanja šireg ekonomskog rasta u Republici Srpskoj. Javna preduzeća upravljaju ogromnim resursima, oslanjaju se na državni budžet i svojim poslovanjem su zaslužna za kvalitet usluga koje dostavljaju građanima. Međutim, poslovni rezultati, odnosno gubici u sektoru, pokazuju kolike su razmjere višegodišnjeg lošeg funkcionisanja. Iz tog razloga se predložene mjere fokusiraju na direktno unapređenje poslovanja javnih preduzeća, koje bi posljedično dovelo do unapređenja usluga koje javna preduzeća pružaju, što bi u nastavku indirektno uticalo i na poboljšanje životnog standarda građana, kao krajnjih korisnika njihovih usluga.
Pored toga, usvojeni program se osvrće i na ekonomske ciljeve Republike Srpske, sa naglaskom na postizanje efikasnijeg javnog sektora, unapređenje konkurentnosti i poboljšanje produktivnosti privrede. Identifikovani su najveći problemi i zazovi gdje je utvrđeno je da je neučinkovitost javnog sektora direktno uzrokovana lošim poslovanjem javnih preduzeća, što se najviše ogleda u njihovoj neefikasnosti, neodrživosti i netransparentnosti u poslovanju i ukazuje na važnost promjene stanja.
U dokumentu se takođe navodi i da je proces reforme javnih preduzeća neophodno posmatrati kroz tri aspekta: javna preduzeća koja uključuju budžetsku podršku, komunalna javna preduzeća koje kontrolišu jedinice lokalne samouprave, kao i strateški orijentisana javna preduzeća od kojih Republika Srpska očekuje da budu profitabilna i jedan od izvora prihoda budžeta. Napominju da je reforme potrebno pažljivo sprovesti u zavisnosti od tipova javnih preduzeća i njihovih specifičnosti.
Formiranje jedinice za nadzor javnih preduzeća u Republici Srpskoj
Kao prvi i najvažniji cilj reforme navodi se uspostavljanje i operacionalizacija Jedinice za nadzor javnih preduzeća u Republici Srpskoj, te se u planu ističu konkretne mjere koje se odnose na formiranje Jedinice. Nakon toga, po uspostavljanju Jedinice za nazor, planirana je izrada i usvajanje strategije reforme sektora javnih preduzeća, praćena formiranjem registra javnih preduzeća za koji će Jedinica za nadzor biti zadužena.
Šta nas još čeka u 2023. godini?
Ekonomskom reformom obuhvaćene su i reforma Željeznica Republike Srpske kroz finansijsko restrukturiranje, restrukturiranje radne snage i organizaciono restrukturiranje, kao i reforma tržišta električne energije, koja obuhvata restrukturiranje i reorganizaciju MH „Elektroprivreda RS“ kroz donošenje Programa reorganizacije MH „ERS“, a koje je Vlada Republike Srpske već pokrenula.
Program ekonomskih reformi navodi i dodatne mjere koje se odnose na analizu pravnog okvira vezano za funkcionisanje i upravljanje javnih preduzeća kako bi se prepoznao prostor za poboljšanje, te odgovornost u upravljanju javnim preduzećima s ciljem unapređenja planiranja, izvještavanja i upravljanja, a posledično i uspješnosti javnih preduzeća, gdje su planirane i izmjene i dopune pravnih okvira.
Podsjećamo, Centri civilnih inicijativa su ukazali na neophodnost jačanja sektora javnih preduzeća i identifikovali ključne oblasti za unapređenje njihovog rada. U skladu sa tim definisali su set preporuka za poboljšanje stanja koje se, između ostalog, odnose na izmjene i dopune Zakona o javnim preduzećima kao i unapređenje parlamentarnih procedura kojima bi se omogućilo transparentnije poslovanje, povećao stepen kontrole nad poslovanjem javnih preduzeća kao i stepen odgovornosti za rezultate poslovanja.