Centri civilnih inicijativa (CCI) su u skladu sa Zakonom o slobodi pristupa informacijama u BiH na adresu Skupštine Hercegovačko-neretvanog kantona poslali zahtjev za dostavljanje informacija o usvajanju i/ili neusvajanju izvještaja o radu/poslovanju javnih preduzeća u nadležnosti Hercegovačko-neretvanog kantona (JP Šume Hercegovačko-neretvanske d. o. o. Mostar, JP Park prirode Hutovo Blato d. o. o. Čapljina, Metalna industrija Soko Proizvodnja opreme d. d. Mostar i Društvo za ekspoataciju i obradu ukrasnih kamena i mermera Granit d. d. Jablanica) za period od 2010. do 2019. godine, uključujući i informacije kada i na kojoj sjednici Skupštine Hercegovačko-neretvanskog kantona su pomenuti izvještaji bili predmet razmatranja.
Podaci koji su dostavljeni CCI-ju pokazuju da ne postoji nikakva kontrola nad radom javnih preduzeća u Hercegovačko-neretvanskom kantonu jer nijedan izvještaj javnih preduzeća čije je obavezno podnošenje nadležnim institucijama propisano Zakonom o javnim preduzećima Federacije Bosne i Hercegovine nije dostavljen Skupštini Hercegovačko-neretvanskog kantona od 2014. godine.
Dodatno, za period do 2014. godine iz Skupštine navode da nemaju informacije o razmatranju izvještaja o poslovanju navedenih javnih preduzeća jer je dokumentacija Skupštine izgorjela u požaru koji su uzrokovali učesnici nemira u februaru 2014. godine.
Nedovoljna kontrola nad radom javnih preduzeća je zabilježena i u ostalim kantonima ali i na nivou entiteta. Analiza Centara civilnih inicijativa o godišnjem izvještavanju o radu/poslovanju javnih preduzeća zaključno sa mjesecom julom 2019. godine, koja je obuhvatila 137 entitetskih i kantonalnih javnih preduzeća, pokazuje da je Parlamentu FBiH, Vladi RS-a i skupštinama 10 kantona u periodu od 2010. do 2019. godine dostavljeno 298 izvještaja o radu/poslovanju javnih preduzeća od ukupno 1370 koliko je trebalo biti podneseno, odnosno svega 22 % od ukupnog broja izvještaja. U navedenom periodu, 43 javna preduzeća dostavila su najmanje jedan izvještaj o radu/poslovanju, dok čak 94 javna preduzeća nisu dostavila niti jedan jedini izještaj o radu/poslovanju za posljednjih 10 godina.
Kada gledamo strukturu izvještavanja po nivoima vlasti u BiH, najviše izvještaja razmatrala je Skupština Kantona Sarajevo, njih 96. Potom slijedi Parlament FBiH koji je razmatrao 73 izvještaja i Vlada Republike Srpske koja je razmatrala 68 izvještaja o radu/poslovanju. Po broju razmatranih izvještaja prema nivoima vlasti slijede Tuzlanski kanton sa 31 izvještajem, Bosansko-podrinjski kanton sa 16 izvještaja, Zeničko-dobojski kanton sa 9 izvještaja i Srednjobosanski kanton sa 5 izvještaja. Unsko-sanski kanton je odgovorio da ne posjeduje bazu podataka o usvajanju izvještaja. Zapadno-hercegovački kanton je odgovorio da za javna preduzeća nemaju informacije u vidu izvještaja o radu/poslovanju, a iz Kantona 10 tvrde da ne razmatraju izvještaje o poslovanju javnih preduzeća već da ih samo primaju k znanju. Posavski kanton nema javnih preduzeća u svom vlasništvu.
Sve navedeno pokazuje na generalno nizak stepne odgovornosti menadžemnta javnih preduzeća, među kojima postoje i oni koji uopće ne dostavljaju izvještaje o radu/poslovanju iako im je to zakonska obaveza, a s druge strane, kod kontrolnih tijela, odnosno nadležnih institucija na svim nivoima vlasti za kontrolu rada javnih preduzeća vrlo često izostaje reakcije ili sankcija, a kada reakcija ili sankcija postoje, u takvim slučajevima su najčešće mehanizmi za ostvarivanje političkih interesa, a ne interesa građana. Bez javno dostupnih podataka o radu javnih preduzeća, ostaje pod velom tajne kako se upravlja javnom imovinom, troši javni novac, organizuje posao i vrše zapošljavanja u javnim preduzećima koja se finansiraju novcem svih građana.
Centri civilnih inicijativa će u narednom periodu pokazati da je politički uticaj na zapošljavanje po stranačkoj i porodičnoj liniji na rukovodeće pozicije u javnim preduzećima postala učestala praksa koja za posljedicu ima loše rezultate poslovanja, loše javne usluge, nekompetentne kadrove na važnim pozicijama, nezakonitosti u radu, te neefikasnost i neodgovornost u upravljanju javnim preduzećima u BiH.