“Ukoliko se te informacije pokažu istinite, možemo reći da je sramotno i možemo samo sumnjati da je to naručeno od interesnih grupa koje, protivno volji građana na našem području i većine javnosti u RS i regionu, podržavaju rudarenje.”
U prvi reakcijama eko aktivista i lokalnih vlasti opštine Lopare, nakon što je u javnost dospjela informacija da je Akademija nauka i umjetnosti Republike Srpske podržala geološka istraživanja i rudarenje na Majevici, ogorčenje je blaga riječ. Zaprepašteni su, kažu, da se tako ozbiljna ustanova opredjeljuje i protivi stavovima većine građana Lopara i drugih lokalnih zajednica, koje su se izjasnile protiv otvaranja rudnika.
U opštini Lopare kažu da, iako se radi isključivo o njihovoj lokalnoj zajednici, nisu učestvovali u pripremi studije o Majevici i Loparama u kontekstu eksploatacije litijuma, izdatoj u Banjaluci.
“Nismo uopšte upoznati o njenoj pripremi i izdavanju, tako da nemamo uvid ni u njen sadržaj. Imamo nezvanična saznanja da je Akademija nauka ima pozitivan stav o eksploataciji ruda u Loparama, kada budemo imali pristup dokumentu, odnosno publikaciji, iznijećemo svoj zvaničan stav. Na prvu, ukoliko se te informacije pokažu istinite, možemo reći da je sramotno i možemo samo sumnjati da je to naručeno od interesnih grupa koje, protivno volji građana na našem području i većine javnosti u RS i regionu, podržavaju rudarenje” – prve su, nezvanične, reakcije koje je portal Odgovorno dobio od lokalnih vlasti Lopara.
Da se javno nisu u prilici oglasiti izjasnili su se i eko aktivisti koji djeluju na području Bijeljine i Majevice, dok ne dobiju zvanične informacije o publikaciji akademije nauka RS.
Razmjenili smo prve te nezvanične informacije i uvjerili se iz njenih djelova da je autentičan dokument. Sudeći po dosadašnjem ponašanju vlasti, a znamo da je i Akademije pod njenim patronatom i u “čvrstom zagrljaju”, može se reći da se to moglo i očekivati, mada se može reći da smo i mi iznenađeni otvorenom podrškom Akademije” – reakcije su eko aktivista iz Ekološkog udruženja “Eko put” Bijeljina, koje je u više navrata organizovalo skupove proptiv rudarenja na Majevici.
Što se tiče stava o rudarskim aktivnostima u Republici Srpskoj Akademije nauka i umjetnosti RS, portal Odgovorno je došao u posjed tog dokumenta i u njemu je izraženo stajalište da su ekološka udruženja i njihovi aktivisti pokrenuli kampanju sa ciljem protivljenja istraživanjima i eksploataciji ruda. Takođe, da su na tribinama u Loparama, Tuzli, Ugljeviku, Bijeljini i Doboju “gosti i govornici bili osobe koje nisu imale kompetencije rudarske, geološke ili hidrogeološke struke”.
“Na tribinama se neargumentovano govorilo o eksploataciji (rudarenju) litijuma i posljedicama eksploatacije. Na javnim mjestima bili su postavljeni bilbordi sa neprimjerenim porukama javnosti da istraživanje i eksploatacija litijuma dovodi do kataklizme, iseljavanja stanovništva, zagađenja vode, tla i slično. Ne ulazeći u razloge zašto su ključni govornici na tribinama bili eksperti koji nemaju nikakvu vezu sa rudarstvom i eko aktivisti, na skupovima se istraživanje i rudarstvo ruda litijuma prezentovalo kao katastrofalna opcija, od koje stranci imaju isključivu korist. Mediji, a posebno društvene mreže, su u znatnoj mjeri doprinijeli širenju negativne percepcije o eksploataciji ruda litijuma, bez zadovoljavajućeg uvažavanja stavova stručnih lica ili institucija. Ali, nema dileme da se mora čuvati i očuvati okoliš, i stav je da se moraju poštovati najviše ekološke norme i standardi, što i u praksi putem projekata i naučno-stručnih radova se i dokazuje” – dio je iz publikacije Akademije nauka RS.
Akademskoj zajednici zamjereno je što nisu u javnost iznosili da, pored štetnih poljedica, ima i pozitivnih primjera besprekornog funkcionisanja sistema eksploatacije litijuma i kritičnih mineralnih sirovina. Na negativ način je komentarisno i usvajanje deklaracije o najoštrijem protivljenju otvaranja rudnika litijuma na Majevici, kao i potpisivanje zajedničke izjave predstavnika osam lokalnih zajednica, koji su u Loparama 12.09.2024.g odineni se izjasnili protiv eksploataciji ruda na Majevici.
Iz dijelova publikacije se osnovano može sumnjati u to da je izdavanje publikacije kojom se promoviše rudarenje u RS “sponzorisano” od onih kojima takvi stavovi koriste, a to su vlasti u ovom entitetu i potencijalni investitori. Neodgovornim je ocjenjeno protivljenje eksploataciji rude litijuma na Majevici, navodima i tvrdnjama kompanije AR CORE, koja je radila istraživanja, da u ocjeni kvaliteta ležišta litijuma ima svega jedan odsto, a ostalo preovladavaju magnezijum, kalijum i bor.
“Na temu eksploatacije kritičnih i drugih mineralnih sirovina u BiH, na Rudarsko-geološko-građevinskom fakultetu u Tuzli 18.4.2024. održan je međunarodni simpozijum pod nazivom „Potencijali mineralnih sirovina u životnoj funkciji čistog zraka, vode i zemljišta, sa aspekta ekološko-energetskih trendova“. Na simpozijumu su učestvovali stručnjaci iz oblasti rudarstva, geologije, ekologije i industrije, a i Antonela Di Sandri ispred Delegacija EU u BiH. Na simpozijumu je donešeno 15 zaključaka koji nedvojbeno ukazuju na potrebu eksploatacije kritičnih i drugih mineralnih sirovina, poštujući ekološke norme i dobre prakse, ne ulazeći u političke, vlasničke i ekonomske implikacije. Zaključci simpozijuma su predstavljeni u naučno-stručnom časopisu Glasnik RGGF br. 12 koji je dostupan na veb stranici RGGF Tuzla. Da su inicijatori kampanja o protivljenju eksploatacije litijuma pročitali zaključke (koji su dijelom i javno objavljeni 5.9.2024. godine), vjerovatno bi drugačije reagovali” – navodi se u publikaciji Akademije nauka RS.
(Lj.Đ., Odgovorno)
