Danas, 12.07.2025., je istekao rok za dostavu primjedbi, sugestija i mišljenja, Federalnom ministarstvu okoliša i turizma, na zahtjev za prethodnu procjenu uticaja na okoliš (PPUO) za izgradnju postrojenja za reciklažu otpadnih guma na lokaciji ciglane „Brick Ciglane“ u Bosanskom Grahovu.
Danas, 12.07.2025., je istekao rok za dostavu primjedbi, sugestija i mišljenja, Federalnom ministarstvu okoliša i turizma, na zahtjev za prethodnu procjenu uticaja na okoliš (PPUO) za izgradnju postrojenja za reciklažu otpadnih guma na lokaciji ciglane „Brick Ciglane“ u Bosanskom Grahovu.
Zahtjev je Ministarstvu podnijelo privredno društvo „Brick Ciglana Grahovo“, Bosansko Grahovo, čija je namjera izgraditi postrojenje HNC Pyro ATM 5, sa kapacitetom od 5 metričkih tona granuliranih otpadnih guma po jednom ciklusu.
Stanovnici Bosanskog Grahova, eko aktivisti i stručnjaci, ovaj projekat ocijenili su potencijalnom novom ekološkom katastrofom.
“Nastoji se pokrenuti pogon za spaljivanje guma. To je termohemijski proces koji se naziva piroliza. Spaljivanje na visokim temperaturama, bez prisustva vazduha. On se nastoji prikazati kao jednostavan i efikasan način zbrinjavanja otpada, pri kojem se dobijaju čvrsti, tehnički i gasoviti proizvodi, koji se dalje mogu koristiti kao gorivo. Zelena hemija na djelu!
Ipak, u praksi je malo drugačije. Prinos procesa pirolize i kvalitet gotovih proizvoda zavisi od primijenjenih radnih uslova i reaktora u kojem se proces izvodi. Ako se ovome dodaju korištenje neodgovarajućih filtera i nepoštovanje propisa o zaštiti životne sredine, ishod je jasan-poguban uticaj na cijeli ekosistem. Oslobađaju se veoma toksična organska jedinjenja, kakva su dioksin i furan, koja pokazuju niz štetnih dejstava na ljudsko zdravlje, o čemu svjedoče brojni naučni radovi. Osim toga, ovim procesom se ne uništavaju prisutne neorganske materije, tako da se štetnom uticaju na okolinu i čoveka pridružuje i prisustvo teških metala. Iskustva lokalnih zajednica u kojima je primjenjiv ovaj postupak govore u prilog tome.”, navodi se u peticiji koju su Grahovljani pokrenuli u septembru 2023. i koja je prikupila 1635 potpisa.
Naime, još te, 2023. godine, mještani Bosanskog Grahova su počeli da prijavljuju ilegalne pripremne radove koji su se odvijali u vezi sa skladištenjem i tretmanom otpadnih guma na njenoj teritoriji.
Na zabrinutost mještana reagovao je Centar za životnu sredinu koji se u nekoliko navrata obraćao nadležnoj inspekciji koja je izlazila na teren i utvrđivala činjenično stanje, te jednom prilikom naložila i mjeru uklanjanja otpadnih guma, budući da pravno lice nije imalo potrebne dozvole za skladištenje i tretman istih.
Nedugo nakon tih događaja, investitor je, u pokušaju da uvjeri javnost da opasnosti od zagađenja nema, organizovao neformalnu prezentaciju projekta za građane opštine na kojoj je iznio stav da, “prema rezultatima ispitivanja i mjerenja koja su radili renomirani instituti iz Belgije, ovakav vid postrojenja daje minimalno ili gotovo nikakvo zagađenje”.
No, ovakvom mišljenju su se usprotivili eminentni stručnjaci, doktori nauka, tehnolozi i ekolozi, iz Srbije, Crne Gore i Banje Luke, porijeklom iz Bosanskog Grahova, koji su lokalnu javnost i vlast, upozorili da se radi o ozbiljnoj opasnosti.
“Produkti pirolize, dioksini i furani, to su hemikalije čiji je poluživot 15 godina. One se rastvaraju u masnim tkivima i kod čoveka izazivaju kancerogena obolenja. Problem je veliki i kod stoke, izlučuju se u mleku, problem je kod vode pošto se rastvaraju u vodi I padaju u sediment, talog“, objasnila je Milka Vidović, doktorica tehničkih nauka i specijalista sanitarne hemije,
„Pozivam i savjesne građane i političare kojima tajkuni nisu kupili dušu da se suprotstavimo ovom uništavanju prirode. Grahovo i nema ništa nego vodu i vazduh i sad hoće i to da unište paljenjem guma“, izjavio je ovim povodom jedan od stanovnika Bosanskog Grahova.
Iz Centra za životnu sredinu su, ovih dana, iznijeli stav da se jasan bunt građana i njihova opredjeljenost da Bosansko Grahovo ostane oaza čistog vazduha i nezagađenog zemljišta, ne smiju ignorisati.
“Nemalen broj poljoprivrednika, kao i rastući interes za održivi turizam i opredjeljenje opštine da to budu glavni stubovi ekonomski razvoja u ovom slučaju moraju imati apsolutni primat. Postrojenja za spaljivanje i pirolizu na papiru mogu zvučati kao rješenje za nagomilani otpad, ali u stvarnosti redovno predstavljaju izvore zagađenja, uključujući emisije kancerogenih supstanci, posebno u našoj državi gdje su njihova izgradnja i rad rijetko u skladu sa svjetskim normama“ naveo je Igor Kalaba iz CZŽS.
Na nezadovoljstvo građana reagovala je i lokalna vlast.
Opštinsko vijeće Bosanskog Grahova, nekon što je prethodno, još 2023. iskazalo protivljenje ovom projektu, 30. je juna 2025. održalo vanrednu sjednicu sa samo jednom točkom dnevnog reda – Informacija o izgradnji pogona za reciklažu (pirolizu) otpadnih guma. Jednoglasno donijevši Odluku o zabrani izgradnje i otvaranja pogona za pirolizu guma na području općine Bosansko Grahovo, koja je dostavljena Federalnom ministarstvu okoliša i turizma, kao i kantonalnim tijelima nadležnim za ovu tematiku.
Protivljenje ovom projektu i pismeno obavještenje o tome nadležnog ministarstva, iskazala je i načelnica opštine Bosansko Grahovo Smiljka Radlović.
Reklo bi se da Federalno ministarstvo nema previše izbora. S jedne strane su, dakle, i građani i eko aktivisti i stručnjaci i vlast, a sa druge investitor u projekat s potencijalnim ozbiljnim posljedicama po životnu sredinu i zdravlje stanovništva. No, vlast u ovoj zemlji prečesto nas iznenađuje negativnim odlukama i postupcima, pa… se i građani spremaju za sve opcije.
“Spremni smo do kraja ići. I, ako vlasti daju dozvolu i to ipak krene, spremni smo stati pred kapije i tijelima braniti da se tako nešto pokrene. Jer, jedino što nam ostaje je zdrava sredina.”, kaže stanovnica jednog sela u opštini Bosansko Grahovo.
(T.H., Odgovorno)
