Glavna služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske je na osnovu Zakona o reviziji javnog sektora Republike Srpske provela reviziju učinka „Planiranje i izvještavanje u javnim preduzećima“ čiji je cilj bio ispitati da li se procesi planiranja i izvještavanja u javnim preduzećima organizuju i provode na efikasan način.
Revizija je ispitivanja obavila na uzorku javnih preduzeća, kojeg su činili: Aerodromi Republike Srpske a.d. Banja Luka, Autoputevi Republike Srpske d.o.o. Banja Luka, Pošte Srpske a.d. Banja Luka, Zavisno preduzeće Elektrokrajina a.d. Banja Luka, Zavisno preduzeće Elektro-Hercegovina a.d. Trebinje i Mješoviti holding Elektroprivreda Republike Srpske a.d. Trebinje. Ovom revizijom obuhvaćen je vremenski period od pet godina, 2016 – 2020. godine.
Provedena revizija pokazala je da procesi planiranja i izvještavanja u javnim preduzećima nisu organizovani i provedeni na efikasan način, što je imalo uticaja i na efikasnost svih drugih poslovnih procesa i aktivnosti u javnim preduzećima.
Nalazi revizije, koji su zasnovani na relevantnim, pouzdanim i dovoljnim revizijskim dokazima, pokazuju da planovi poslovanja javnih preduzeća nisu kompletni i nisu bili u skladu sa zahtjevima propisanim Zakonom o javnim preduzećima (posebno je izražen nedostatak planskih finansijskih izvještaja). Godišnji planovi poslovanja javnih preduzeća usvajaju se kasno, u prvom ili drugom kvartalu poslovne godine na koju se odnose, a prisutna je i neusklađenost između godišnjih i trogodišnjih planova, kao i u okviru godišnjih planova.
U javnim preduzećima nije organizovano kontinuirano praćenje provođenja plana poslovanja i rezultata poslovanja. Monitoring se uglavnom provodi kvartalno i rezultira izvještajima koji ne sadrže potpune i pouzdane podatke o realizaciji plana poslovanja i preduzimanju mjera od strane organa javnih preduzeća. Glavna služba za reviziju javnog sektora RS-a navodi da javna preduzeća nemaju metodologiju planiranja, monitoringa i izvještavanja.
Javna preduzeća nisu poštovala strukturu i sadržaj godišnjeg izvještaja o poslovanju propisane Zakonom o računovodstvu i reviziji Republike Srpske. Godišnji izvještaji o poslovanju revidiranih javnih preuzeća ne sadrže prikaz primjenjenih pravila korporativnog upravljanja niti razloge njihovog neprimjenjivanja, što je Standardima korporativnog upravljanja utvrđena obaveza javnih preduzeća.
Godišnji izvještaji o poslovanju se usvajaju kasno u narednoj poslovnoj godini za prethodnu poslovnu godinu, uglavnom u trećem ili četvrtom kvartalu tekućeg perioda za prethodnu poslovnu godinu. Obzirom na vrijeme usvajanja i sadržaj, godišnji izvještaji nisu u funkciji unapređenja planiranja u narednim planskim ciklusima i mjerenja uspješnosti javnih preduzeća.
Na osnovu prezentovanih nalaza i utvrđenih zaključaka, revizija daje preporuke Vladi Republike Srpske i javnim preduzećima. Vladi Republike Srpske se preporučuje da razmotri i analizira pravni okvir koji se odnosi na funkcionisanje i upravljanje javnim preduzećima u cilju unapređenja planiranja i izvještavanja, a posljedično i uspješnosti javnih preduzeća. Javna preduzeća s druge strane treba da izrade, donesu i osiguraju primjenu metodologije koja se odnosi na planiranje, monitoring i izvještavanje i da organizuju planiranje na način koji će obezbijediti efikasniji proces i kvalitenije planove. Izvještavanje javnih preduzeća treba se organizovati i provoditi na način koji će obezbijediti informacije o realizaciji plana poslovanja i biti osnova za ocjenu uspješnosti poslovnih procesa i aktivnosti javnog preduzeća, a unutrašnji kapaciteti javnog preduzeća se trebaju organizovati na način da njihovo funkcionisanje obezbjeđuje efikasnije planiranje i izvještavanje u javnim preduzećima.
Centri civilnih inicijativa (CCI) aktivno prate rad javnih preduzeća i upozoravaju na činjenicu da je poslovanje javnih preduzeća sve manje efikasno i orijentisano ka djelovanju u korist građana. CCI su prilikom kreiranja registra svih javnih preduzeća u BiH, prikupljali podatke o finansijskim pokazateljima i izvještaje o radu javnih preduzeća koji će uskoro biti dostupni na stranici www.ferzaposljavanje.ba. Cilj je prikazati kako su javna preduzeća poslovala kroz prethodnih deset godina i na koji način je kontroliran rad javnih preduzeća kroz usvajanje ili neusvajanje izvještaja o radu. Dodatno, CCI trenutno analizira povezanost političkog imenovanja na rukovodeće kadrove u javnim preduzećima sa poslovanjem javnog preduzeća, odnosno partijski orijentisano djelovanje javnih preduzeća koja konsekventno tome i imaju sve lošije rezultate poslovanja. CCI ovom analizom i istraživanjem nastoji doprinijeti depolitizaciji javnih preduzeća i vratiti njihovo djelovanje u korist građana BiH.
Izvor: Glavna služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske